Elektrik motorlarının çalışma şeklini temel olarak tarif edecek olursak elektrik enerjisini mekanik elektriğe dönüştüren çalışma prensibine sahip cihazlardır diyebiliriz. Yani cihaz aldığı elektrik enerjisini ayarlamalarla istenilen hız ya da devirde harekete çevirir.
Elektrik motorları ihtiyaç duyulan alana ve işe göre birçok farklı çeşitlere sahiptir. Ancak bütün elektrik motorları temel olarak iki parçadan oluşmaktadır. Bu parçalar stator ve rotordur. Bu parçaların büyüklükleri, kapasiteleri ve bu parçalara yardımcı diğer parçalar da ihtiyaca göre değişiklik gösterebilir.
Elektrik motorlarının stator ve rotor olmak üzere iki temel parçası olduğunu belirtmiştik. Bu iki parçadan ilk olarak statordan bahsedelim. Elektrik motorunun duran parçası olan stator endüktör olarak da bilinir. Endüktör bir tarafı yalıtımlı olan 0,4 – 0,8 mm kalınlığındaki sacların özel kalıplarda paketlenmesi ile üretilir.
Stator motorun sabit parçası denildiğinde akla ilk gelen parçadır. Bu parça emaye ile izole edilmiş bakır sarımlarının olduğu parçadır. Bu bakır sarımlar sayesinde motor içinde elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürülür. Stator içindeki sarımlar bunu stator içinde manyetik bir alan oluşturarak yaparlar.
Asenkron motorların bir diğer önemli parçası ise rotordur. Rotor adından da anlaşılacağı gibi elektrik motorlarının hareketli parçasıdır. Rotorun oluşturulması ise ince çelik saçların üst üste getirilmesiyle olur. Statorun oluşturduğu manyetik alanın üzerine rotorun ikinci bir manyetik alan oluşturması için rotor üzerinde oyuklar bulunmaktadır. Bu oyuklarda alüminyum sargılar ve çubuklar bulunmaktadır.
Rotor çeşitleri sahip oldukları sargı çeşidine göre temelde iki çeşide sahiplerdir. Bunlar alüminyum çubuklu rotor ve sargılı rotordur. Alüminyum çubuklu rotor sincap kafesli rotor olarak da bilinir. Rotor sac paketinin dış tarafına açılan oyuklara pres döküm yöntemiyle eritilmiş alüminyum dökülür. Oluşan rotor çubukları kısa devre edilir. Bir diğer rotor çeşidi olan sargılı rotor ise bilezikli rotor olarak da bilinir. Bilezik rotorda sargılar, stator sargılardaki gibi rotor oyuklarına koyulur. Bu sargıların uçları üç adet bakır bileziğe bağlanır. Sargılı yani bilezikli rotora sahip bir elektrik motorunda devir sayısı ile döndürme momenti rotor devresine yerleştirilen harici dirençler sayesinde kontrol edilebilir.
3 Elektrik motorlarının çalışma prensibinin temelinde motor gövdesi içinde bir manyetik alan oluşturması yatmaktadır. Stator sargılarına üç fazlı bir alternatif gerilim geldiğinde stator sargılarında dönen bir manyetik alan oluşur. Oluşan bu alan, içindeki kısa devre çubuklarını keser ve rotor üzerinde gerilim indükler. Bu sayede oluşan kısa devre akımları rotor üzerinde oluşan ve rotor manyetik alanı diyebileceğimiz alanı oluşturur. Motorun iki önemli parçasının manyetik alanlarının birbirini etkilemesiyle döndürme momenti ortaya çıkar.
3 fazlı asenkron motorun çalışma prensibi hakkında bilinmesi gereken bir diğer şey de statordaki manyetik alanın dönen sayısı şebekenin frekansı ve sargıların kutup sayısına göre değişir olmasıdır. Motorun sabit parçası olan statorda meydana gelen dönen alan rotorun çubuklarını yada rotor bilezikli rotor ise sargılarını etkiler. Böylece çubuklarda ve ya sargılarda akım dolaşmaya başlar. Motor içindeki ikinci manyetik alan rotordan akımın geçmesiyle oluşur.
Bir elektrikli motorun 3 fazlı olduğu motorun dış yüzeyine monte edilen ya da yapıştırılan etiket sayesinde kolaylıkla öğrenilir. Elektrikli motorlar için daha sonradan meydana gelebilecek her hangi bir arıza ya da motorunun ne kadar bir elektrik enerjisine ihtiyaç duyduğu gibi birçok bilgi bu etiket sayesinde öğrenilebilir.
Elektrikli motorların üzerinde genellikle metal bir levhaya yazılı olan etiketlerde genel olarak şu bilgiler yer alır: Üretici firmanın adı, motorun kullandığı akım türü, motorun tipi, seri numarası, bağlantı şekli, çalışma gerilimi, dakikadaki devir sayısı, motor ağırlığı, motorun üretim tarihi. Bu bilgiler sayesinde motorun hem ilk kullanımı esnasında hem de herhangi bir arızası esnasında sorunsuz bir işlem yapılır.
