Endüstride en çok kullanılan motor çeşitlerinden bir tanesi asenkron motorlardır. “Asenkron” kelime anlamı olarak “eş zamanlı olmayan” anlamına gelmektedir ki bu ismi asenkron motorlar çalışma şekillerinden almaktadır. Asenkron motorlar stator ve rotor denilen iki önemli parçaya sahiptir. Stator sargılarında meydana gelen manyetik alan dönüş hızının rotor dönüş hızı ile aynı değildir. Bu değerlerin aynı olmamasından dolayı bu tür motorlar asenkron motor olarak bilinirler.
Asenkron motorlar tek fazlı ya da üç fazlı olarak üretilirler. Endüstride birçok alanda motor ihtiyacını karşılayan asenkron motorlar farklı güçlerde üretilir. Ağır endüstride kullanılan asenkron motorlar 380 Volt elektriğe sahip tesislerde kullanılır. 3 Fazlı küçük güçlü Asenkron motorları 220 Volt’ta çalıştırmak içinse kondansatör gereklidir.
Asenkron motorların çalışma prensibi motor içinde oluşan manyetik alana dayanır. Asenkron motorun en önemli parçalarından biri olan stator sargılarına alternatif akım uygulanır ve manyetik alan oluşur. Bu alan asenkron hız alanıdır. Bu alanda rotor, stator alanından daha az döner. Rotor sargıları kısa devirli iletkenlerden akım geçer ve stator alanında meydana gelen manyetik alan tarafından kuvvet oluş ve rotor döner. Böylece motorun dönmesi için gerekli ortam sağlanmış olur.
Asenkron motorlar önceden de belirttiğimiz gibi 2 temel parçadan oluşurlar. Bu parçalar stator ve rotordur.
1.Stator
Asenkron motor içinde stabil kalan parçadır. Adını da stabil olmasından dolayı almıştır. Statör ayrıca endüktör olarak da bilinir. Alternatör, biyolojik rotor, jeneratörler ve buhar türbinlerinin sabit kanatlarını taşıyan gövdesine de stator denir. Statörler silisyum kaplı sac malzemeden üretilir. Bu parçalar genellikle 0,4 - 0,88 mm kalınlığında olmak üzere tek tek kesilir. Kesilen bu sac parçaları özel kalıplarda paketlenir ve stator üretilir. En basit tanımıyla stator asenkron motorun hareket etmeyen parçasıdır. Bu parçanın içi izole edilmiş bakır sargılarla doldurulur. Bu işlemin adı bobinajdır. Bakır teller tıpkı bir bobin ipi gibi stator içine sarıldığı için bu doldurma işlemine bobinaj adı verilmiştir. Başka bir deyişle bobinaj terimi bakır tel sarma işlemidir. Sargı halindeki bu bakır bobinlerin görevi statore alternatif akım uygulandığında manyetik alan oluşturmaktır.
2.Rotor
Rotor, asenkron motorun hareket eden parçasıdır. Stator bobinlerinin oluşturduğu manyetik alanın etkisiyle motor içinde bir mile bağlı olan parçadır. Rotor, motor için alternatif enerjinin ve manyetik alanın hareket enerjisine dönüştüğü parçadır. Rotorlar genel olarak iki farklı şekilde üretilirler.
Sincap Kafesli Rotor: Görünüşünün bir sincap kafesini andırdığı için bu adı alan rotor ayrıca kısa devreli rotor olarak da bilinir. Rotorun dış yüzeyi açılmış oluklara sahiptir. Bu oluklara alüminyum ve bakır çubuklar yerleştirilir. Bu çubukların özelliği pres döküm ile eritilmiş olmasıdır.
Sincap kafesli rotor sahip bir elektrik motoru ismini de buradan alarak “sincap kafesli elektrik motoru” olarak bilinir. Sincap kafesli elektrik motoru sık sık bakım istemez, imalatı ve tamiratı kolay olduğu için sanayide en çok tercih edilen elektrik motorudur. Sincap kafesli yani kısa devre rotorlu elektrik motorlarının en büyük dezavantajı kalkış momentinin bir nebze küçük olmasına rağmen kalkış akımının büyük olmasıdır. Bu dezavantajın biraz olsun önüne geçmek için motor kafesi çift çubuklu yada yüksek çubuklu halde üretilir.
Sargılı Rotor: Bilezikli rotor olarak da bilinen sargılı rotorda, stator sargılarındaki gibi bakır sargılar bulunur. Rotordaki sargıların uçları yine mil üzerinde bulunan bilezik olarak bilinen üç adet halkaya bağlanır.
3. Gövde ve Kapaklar
Motor gövdesi, motor içindeki her bir parçanın dış etkenlere karşı koruma görevi görür. Bu parça genellikle alüminyum, demir ya da demir alaşımı malzemeden üretilir. Kapaklar ise rotorun stator içinde konumlanmasını sağlar.
4. Yatak ve Rulmanlar
Yatak ve rulmanlar sahip oldukları mekanik yapı sayesinde rotorun mekanizma içinde rahat bir şekilde dönmesini sağlar. Düşük kapasiteli motorlarda bilezik şeklinde ve yağlanmış burçlar kullanılır. Bu parçalar genellikle pirinç vb gibi madenler kullanılarak üretilir. Yüksek kapasiteli motorların yataklarında ise rulman tercih edilir.
5.Soğutma Pervanesi
Motor içinde oluşan sıcaklığın giderilmesi için kullanılan parçadır. Soğutma pervanesi motorun dönen miline monte edilir, plastik ya da metalden yapılmış olabilir. Milin dönmesiyle birlikte pervaneler motor içinde oluşan havayı kolay bir şekilde dışarı aktarır.
6.Klemens Tablosu
Statordaki sargıların uçları klemens tablosuna çıkarılır. 3 Fazlı motorların klemensi 6 adet bağlantı noktasına sahiptir.
7. Motor Etiketi
Elektrik motorların üzerinde başta markası olmak üzere motor hakkında birçok bilginin yazılı olduğu etikettir. Bu etiketler genellikle metaldir. Metal olmasının sebebi olumsuz çevre koşullarına karşı dayanıklı olması gerektiğindendir. Bu etikette akım,motor gücü, üretim tarihi, ürün seri numarası, uygun olduğu standartların logosu gibi bilgiler mevcuttur.
Asenkron motorlar endüstride birçok alanda kullanıldığı gibi tamir atölyelerinde yada çiftliklerde de kullanılabilecek motor türlerinden bir tanesidir. Çalışma yapısının çok kullanışlı olmasından dolayı bu elektrik motorları birçok makinenin çalışmasına uyumlu motorlardır. Ancak böyle olması bu cihazların da hiç arızalanmaması yada bakım gerektirmemesi anlamına gelmez. Dolayısıyla her üründe olduğu gibi asenkron motorların da kalitesi üreticiden üreticiye değişkenlik gösterebilir.
Asenkron motor alırken dikkat edilmesi gereken ilk şey tam olarak nasıl bir motora ihtiyaç duyduğunuzu çok iyi bilmektir. İkinci olarak ise piyada ihtiyacını olan motorlar arasında fiyat ve performans araştırması yapmanız gerekir.
Asenkron motor alırken motorn servis ağına ve garanti süresine de dikkat etmek gerekir. bulunduğunuz bölgede servisi olan bir motor almanız ilerisi için sizin için çok daha iyi olacaktır.